UPACARA NEBUS KEMBARMAYANG

Upacara Nebus Kembarmayang

Menapa daruanipun dene ing pawiwahan saha pahargyan temanten temtu wonten eden-eden ingkang winastanan Kembarmayang mawi puspita aji Kalpataru Dewandaru utawi sekar mancawarna. Menika sedaya inggih awit saking ila-ila wewarah dhawuhipun para pinisepuh ingkang tetela satuhu adiluhung. Pranyata ngantos ing wanci sapriki Kembarmayang taksih binudi amrih lestari, karengga ing madyaning adicara temanten.

Kembarmayang mligi namung kangge ing adicara panganten. Liripun pahargyan sanes-sanesipun mboten mawi rerenggan Kembarmayang. Kembarmayang mekaten saksanesipun kangge eden-eden nuwuhaken sengseming raos, ugi mujudaken pasemon ingkang sinandi. Kembarmayang menika dados sarananing penganten ingkang kedah kaupadi, ugi minangka pralambang tumrap sri penganten sageda kembar, liripun jumbuh lair miwah batosipun, satembah tinmbang tresna lan asihipun. Ing tembe temanten tetep lestari anggenipun mangun brayat.

Lumampahing adicara :

MC : Panjenengnipun para rawuh ingkang sinungga ing akrami, Calon Penganten Putri nun inggih Nak Jeng Rara Dra. Titik Parwati sampun kakanthi lan kalenggahaken ing dhampar ingkang paniji. Katur panjenenganipun Bapak Drs. Sukirno sekaliyan tumuli badhe paring dhawuh dhumateng ingkang putra. Dene ingkang putra ugi badhe nyuwun mugi ingkang rama kersa madosaken Kembarmayang. Katur panjenenganipun Bapak Drs. Sukirno keparengga paring pangandikan dhumateng ingkang putra. Wawan pangandikan salajengipun kula semanggakaken, sumangga.
Bp. Drs. Sukirno : Anakku, Titik Parwati sing dak tresnani. Aku bakal ndangu marang sira, kanthi disekseni pinisepuh, dakjaluk pratelan antebing atimu anggonmu arep dak dhaupake karo anakmas Sumitra Hadi putrane kangmas Wirdyodirjo, mara gage matura.
Titik Parwati : Keparenga kula matur ing ngarsanipun Bapak saha Ibu ingkang tansah kula bekteni. Kula ndherek dhawuhipun Bapak saha Ibu , kula inggih mboten badhe selak, kula purun kadhaupaken kaliyan Kakangmas Sumitra Hadi. Nanging keparengan kula gadhah panyuwun, mbokbilih kepareng saha danganing penggalih, kula nyuwun bebana minangka sarat sarananing palakrama, sasaged-saged kula nyuwun kapadosaken sekar Kembarmayang sakpirantosipun.
MC : Ringkes metes wawan pangandikan antawisipun Bapak Drs. Sukirno kaliyan Nak Jeng Rara Titik Parwati. Midhanget aturipun ingkang putra, Bapak Drs. Sukirno arsa anetepi jejering asepuh amiwah putrinipun kanthi nduta pun Saraya Jati saperlu ngupadi Kembarmayang.
Kyai Saraya Jati kepareng badhe sowan wonten ngarsanipun Bapak Drs. Sukirno. Sumangga.
Panjenenganipun para rawuh, kawistara Kyai Saraya Jati sampun kapara ngarsa, salajengipun Bapak Drs. Sukirno kepareng badhe wawan pangandikan kaliyan Ki Saraya Jati. Sumangga.
Bp. Drs. Sukirno : Adhimas Saraya Jati , labet anggen kula tresna dhumateng anak kula ingkang badhe palakrama, mugi keparengan kula nyuwun tulung dhumateng panjenengan, mugi kersa angupadi pundi ta dumungipun sekar aji manca warni Kalpataru Dewandaru ingkang sinebat Kembarmayang.
Saraya Jati : Bapak Sukirno, binggahing manah ingkang tanpa pepindhan. Mboten kayana kula ingkang pinitados angupadi sekar adi Kembarmayang. Sedaya dhawuh panjenengan badhe kula estokaken. Pangestus panjenengan ingkang tansah kula suwun. Kebarengan kula bidhal dalu punika.
Bp. Sukirno : Pangestu kula mbanyu mili Dhimas, mugi-mugi Gusti angijabahi panyuwun kula ingkang lumantar panjenengan. Enggala kondur hanganti Kembarmayang.
Saraya Jati : Nun inggih keparengan kula nyuwun pamit.
MC : Datan den cariyosaken lampahing Saraya Jati anggenipun angupadi Kembarmayang.
Kawistara Saraya Jati wus dumugi ing papan ingkang tinuju, hanenggih pacrabakan dalemipun Ki Wasita Jati.
Wasita Jati : Mangke taki sanak, kula pun Wasita Jati ngaturaken pambagya pasegahan panakrami sugeng rawuh dhumateng panjenengan sedaya wonten ing padhepokan Kebonarum kula ngriki. Salajengipun menawi kepareng mangertos sinten ta asma panjenengan sarta menapa ingkang dados darunanipun kok sajak karaya-raya rawuh paduka ing pacrabakan kula ngriki?
Saraya Jati : Kasihinggan Kyai. Sewu agunging panuwun awit saking pambagenipun. Kyai nama kula pun Saraya Jati, Tebih saking tlatah ngriki, kula dinuta panjenenganipun Bapak Sukirno saperlu ngupadi Kalpataru Dewandaru nun inggih Kembarmayang.
Wasita Jati : Kaleresan Ki Sanak menapa ingkang panjenengan kersakaken  Kalpataru Dewandaru ingkang kaprah sinebat Kembarmayang, minangka sarat saraha tumrap dhauping putra Penganten, kaleres kalihipun dumunung wonten ing ngriki.
Saraya Jati : Sukur binage sewu Kyai. Menapa kepareng menawi sekar kekalihipun kula suwun kaboyong  pinangka sarana dhaupipun temanten Nak Jeng Rara Titik Parwati.
Wasita Jati : Sampun Kuwatos ing penggalih Ki Sanak, temtu kemawon kepareng. Namung sakderengipun kaboyong katur dhumateng ingkang hanuta panjenengan, ingkang rumiyin keparenga kula njlentrehaken menggah werdining Kalpataru Dewandaru ingkang sinandi wiwit oyot ngantos dumugi sekar lan wohipun.
Oyot-ipun Baju Bajra : minangka pasemaon tumrap penganten sarimbit  inggih lambanging kekiyatan. Pengaten sarimbit kedah kiyat santosa lair dan batosipun murih gesang bebrayanipun samangke saged teguh santosa bonten gampil kengguh ing godha lan gebyaring kaendhahing, temah boten gampil kasempyok karengkahaning bebrayan.
Wit-ipun Kayu Purwa Sejati : tuhu gesang bebrayan menika minangka purwaning gesang tembayatan ing madyaning masyarakat. Pramila kedah saged ndherek ombyak olah kridaning masyarakat. Gesang ingkang linambaran pikurunan badhe manggihaken pagesangan ingkang tumuju ing kamulyan sejati.
Pang-ipun Keblat Papat : wetan kilen eler lan kidul werdinipun pundi papan ingkang kajangkah dening putra penganten kekalih salebeting pados boga lan wastra kagem kabetahan gesangipun mugi pinaringan gampil, sokur malah kepara tirah satemah saged sumrambah dhateng sakanan-keringipun.
Ron-ipun Pradapa Mega Rumendhe : Ron ingkang subur angrembuyung dados pratandha bilih ing mbenjang gesangipun sageda dados pangayoman. Menika minangka gegambaran gumlaring antariksa ingkang binuntel mega-mendung angendan bilih sampun badhe tumuruning jawah. Toya mekaten mila minangka kabetahaning gesang. Kanthi sumiraming toya ing silumahing bumi andadosaken adhem, tentrem, sarta ayem kados gesangipun wit ingkang siniram jawahing toya.
Sekar-ipun Dewandaru : Sekar mekaten minangka gegambaraning wanita ingkang sampun winengku ing kakung. Ing panganjab benjang sageda Penganten kekalih nurunaken putra kar- tumangkar ingkang saged nyambut sarasilahing kulawarga.
Woh-ipun Kilat : Minangka gegambaraning putra. Kilat menika mbabar sunar. Soroting sunar sageda nyumrambahi sakiwa tengenipun. Gesangipun tansah sumorot, saged dados tepa palupining brayat. Yen ta kagungan putra , putra ingkang bekti dhateng rama dalah ibu, tansah mbudidaya amrih kuncaraning kulawarga. Putra ingkang ginandhang-gadhang ing tembenipun sageda dadi tiyang ingkang utama, migunani tumrap kulawarga, nusa bangsa sarwi saged mikul dhuwur mendhem jero asmaning sudarma asarimbit.
Sekar Kembarmayang Kalpataru menika sekar sajodho. Menika saged dados gegambaran bilih putra Penganten kekalih sageda dados jodho ingkang pinasthi. Dene jangkeping Kembarmayang wonten degan sajodho, minangka gegambaran bilih putra kekalih anggenipun jejhodhohan mugi tansah linambarana weninging manah kajumbuhaken weninging cipta, rasa lan karsanipun, satemah gesangipun putra Penganten kekalih saged tulus mulya manggih raharja.
Ki Sanak Saraya Jati mekaten menggah werdining sekar kembarmayang, mugi dadosna pamriksa.
Saraya Jati : Mekaten lenggah luhuring wasita ingkang sinandi ing salebeting sekar adi Kalpataru Dewandaru inggih ingkang kaprah sinebat kembarmayang. Menapa sampun kepareng menawi sekar menika kula boyong samenika?
Wasita Jati : Prayogi sanget Ki Sanak, nanging wonten pituwasipun. Sapisan kedah ngangge sedhah ingkang tinangsulan lawe wenang seta sajodho, kaliyan Klasa Bangka. Dene supados sekar menika mboten alum kedah pinaringan rerepen.
Menggah jlentrehipun sedhah ingkang tinangsulan lawe wenang seta sajodho, mengku werdi sinandi. Sedhah menika beda lumah lawan kurepipun, nanging yen kageget nunggal ing raos. Inggih menika minunggaling jalu tanapi wanita. Bilih putra Penganten sesampunipun nindakaken ijab miturut tatacaraning agami ateges, putra temanten sarimbit sampun tinangsulan pikukuhing palakrami. Tinangsulan sutra putih ingkang ateges tinangsulan sucining batos miwah sucining katresnan, sucining  tekad anggenipun badhe mangun brayat.
Klasa Bangka ingkang rinajut suket kalandana menika gegambaraning jagad padhang alam kadonyan. Manungsa winastanan sampurna menawi sampun njajagi ing tigang rambahan :
Ingkang sepisan, Jagad Lokapala, inggih jagad padhang. Tinitah kadidene manungsa ingkang gesang wonten bebrayan kawiwitan duk rikala piyambakipun lair saking guwa garba. Inggih titi kalenggahan menika manungsa sumerep padhanging jagad.
Ingkang angka kalih, Jagad Lokamadya, inggih alam kadewasan. Manungsa mekaten sesampunipun dewasa kedah  saged ngayahi jejibahaning gesang. Angka setunggal kedah saged ngisi gesangipun saengga saged mentes sarta murakabi gesang wau tumrap diri pribadhinipun sarta murakabi dhateng asanes. Angka kalih, manungsa ingkang sampun dewasa kedah ngleksanani bebrayan ingkang saged nurunaken putra pinangka ngajengaken sarasilahing kulawarga. Angka tiga, sesampunipun bebrayan , mugi sedaya saged migunani tumrap bebrayan agung. Saged dados tepa palupining brayat, murakabi ing masyarakat.
Ingkang angka tiga, Jagad Lokapiguna. Menawi sampun kagungan putra, sageda kulawarga wau mulang wuruk para putra temah saged dados putra ingkang bekti dhumateng tiyang sepuh, migunani tumrap bebrayan agung ing madyaning masyarakat, labuh labet dhateng bangsa lan negara ingkang mekaten wau ndadosaken mongkoging penggalih tiyang sepuh, bebasan putra saged mikul dhuwur mendhem jero dhateng tiyang sepuh. Saged mulyakaken asmaning tiyang sepuh, sarta saged nyimpen wewadosing tiyang sepuh.
Ing wasana, sasampunipun paripurna gati panggihing putra Penganten, Kembarmayang mugi kawangsulaken kanthi kabucal ing sakprasekawaning margi utawi ing lepen ageng.

Sejak sampun tansah angrerantu ingkang anduta panjenengan, Sumangga Kembarmayang saged kaboyong, namung supados mboten alum, kula aturi paring rerepen, sumangga.

Ki Saraya Jati : Inggih Kyai Wasita Jati, senadyan sagaduk-gaduk kula, kula badhe ngaturaken rerepen menangka sarana pamboyonging Kembarmayang.

Dhandhanggula :
Ratri iki kinayoman mugi
dadya hayu kalis ing sangsaya
entek lebur rubedane
nama wit Klapataru
miwah Dewandaru puniki
antuk karsaning Suksma
salugu kagadhuh
ratu miwah kang akrama
hingsta pra widadara widadari
hanger maring buwana

Yeki iki nugrahaning Widdhi
aji sarat nambut silakrama
srana kang kondur bakale
hamore estri jalu
dadya tedhak tuturuning wiji
ilang salwiring godha
putra tekeng putu
ucap estining wong tuwa
runtut antut tumeka kaki lan nini
hayem tentrem uripnya

Prajawata miwah widodari
prapandhita resi myang jejanggan
samya ngeningken ciptane
muja-muji rahayu
dhaupipun panganten kalih
kalis ing sambekala
winahyeng Hyang agung
Kalayan kanthi suka 
kasembadan apa kang sinedyeng kapti
gya pinaringan putra 

Wasita Jati : Maturnuwun Ki Sanak, sumangga kula aturi mboyong, namung mawantu-wantu panyuwun kula, saupami ngantos kaladuk ing dalu, panjenengan kula aturi nerasaken lampah sampun ngantos nyipeng ing samargi-margi. Sedaya wau kangge ngawekani sambekalaning margi. Sumangga Ki Sanak, sugeng kondur. Salam kula katur ingkang handuta panjenengan.
MC : Purwa madya, miwah wasana sampun paripurna wacananipun Kyai Wasita Jati myang Sarana Jati. Kaselak ngaturaken warta kabingahan dhumateng Bapak Sukirno, Saraya Jati nggelak tindakira.
Ki Saraya Jati sampun kasil hangasta sekar Kalpataru Dewandaru  i9ngkang minangka sarat sarana dhaupipun risang penganten. Daya-daya  Bapak Sukirno marepegi Ki Saraya Jati. Sajroning panggalih Bapak Sukirno angalembana Ki Saraya Jati ingkang sampun widada mboyong sekar Kembarmayang, sarta tansah muji sokur ing ngarsaning Hyang Suksma. Daya-daya Ki Saraya Jati sowan dhateng ingkang anduta.
Saraya Jati : Panjenengnipun Bapak Sukirno ingkang minulya. Nun inggih awit saking pangestunipun para pinisepuh, pandonganipun para kadang kula saged ngudaneni pamundhut panjenengan.
Saderengipun sekar mancawarna menika kula aturaken panjenengan, kula pikantuk titipan saking Ki Wasita Jati saperlu hangaturaken  sadwedha ingkang perlu dipun gantosaken dening calon penganten sarimbit.
Calon penganten sekaliyan :
Sad Wedha ingkang sepisan, calon penganten kakung rehning sampun mengku wanita, tandang tandukipun kedah beda nalika taksih jaka. Mekaten ugi penganten wanita kedah rumaos bilih sampun wonten ingkang mengku, pramila tumindakipun kedah netepana jejering wanodya ingkang sampun mboten lamban. Kekalihipun kedah mong kinemong amrih saged  mangun bale wisma ingkang bagya mulya.
Sad Wedha ingkang angka kalih, calon penganten kakung kedah tanggel jawab dhumateng pangesanganing kulawarga, nyekapi kebetahaning brayat. Calon penganten putri saged ngecakaken asiling kakung Kayaning  kakung tinampi kanthi remening penggalih sarta dipuncakaken kanthi premati, gemi, nastiti, sarta ngati-ati.
Sad Wedha ingkang angka tiga, penganten kekalih tansah hangudia sumoroting gesang satemah gesangipun saged mikolehi tumrap marang putra, tangga tepalih, kadang miwah pawong mitra.
Sad Wedha ingkang angka sekawan, calon penganten kekalih salebeting manah nggadhahi raos sumungkem dhateng para sepuh kadidene sumungkem ing ngarsaning tiyang sepuh piyambak.
Sad Wedha ingkang angka gangsal, gesang ing madyaning bebrayan agung wajib hanetepi angger-anggering  gesang ing masyarakat, temah saged guyub rukun nyantosani.
Sad Wedha ingkang angka enem, ngestokaken dhawuhing Gusti ingkang Mahakuwaos saha Mahaasih sarta hayingkiri wewaler-Ipun. Gegebenganing agami kersaa katindakake ing saben dinten, murih ayem tentrem lair batosipun ingkang tansah pinanggih.
Mekaten calon penganten sekaliyan saha panjenenganipun Bapak Sukirno suraosing Sad Wedha.
Bp. Sukirno : Adhimas Suraya Jati, agunging panuwun kula mboten saged cinitra ing ukara. Migi budi luhur panjenengan menika pikantuk ganjaran lelintu saking Gusti ingkang Mahamirah. Budi kesaenan panjenengan saged tinulad dening para mudha ingkang sarwa-sarwi tanggel jawab sembada hangestasi karya.
Suraya Jati : Maturnuwun Bapak, sumangga kersa nampi sekar adi mancawarna.
Bp. Sukirno : Nun inggih Adhimas.

MC : Gatining karya Risang Suraya Jati sampun paripurna. Satuhu satriya ingkang saged minangka tepa palupining para mudha. Luhur budi sarta mrantasi karya. Sintenta ingkang sinaraya minangka Ki Suraya Jati. Tuhu menika Adhimas Bambang Bremana. Sanadyan kawistara maksih muda nanging sajroning lumaksana nengenaken mring kasulilan lan kebak ing tatakrami.
Panjenenganipun para rawuh. Mekaten menggah lumaksananing adicara tebus Kayu Klepu Dewandaru ingkang kaprah sinebat Kembarmayang. Ingkang kepareng ngemban ayahan ing dalu menika, pinangka Cantrik kasalirani dening Adhimas Darmadi saha Adhimas Darmaya. Dene ingkang minangka Ki Wasita Jati, Rakamas Puji Kartono. Wonten kirang jangkepipun atur para paraga nyuwun agunging pangaksama.